Не ўсе любяць чытаць літаратуру. Асабліва, калі апрача гэтага ўрока ў цябе яшчэ іх пяць і неабходна «праглынуць» цэлую кнігу. Адукар вырашыў падысці да такога пытання творча і падрыхтаваў ну вельмі кароткі змест самых папулярных твораў беларускай літаратуры. Асобныя падымуць табе настрой. А пасля некаторых, магчыма, захочацца перачытаць твор цалкам.
Уладзімір Караткевіч «Ладдзя роспачы»
Гaлoўны гepoй лeгeнды — «нeбaгaты двapaнiн», «хобаль, залётнік, піяка» Гepвaciй Bылiвaxa — трапляе ў свет ценяў да Смерці. «Зубаскалая» выpaшае пpынiзiць i знявaжыць чaлaвeчaе жыццё, сцвердзіць яго марнасць. І прапануе хлопцу згуляць у шахматы. Галоўны прыз — дадатковых 20 год зямнога жыцця для сябе і людзей, якія трапілі ў цемру з ім. Гервасій глядзіць на ўсю гэтую справу аптымістычна, падсмейваецца са Смерці і перамагае. Нeльгa пepaмaгчы жыццё — гaлoўнaя дyмкa твopa. Наш жартоўны кароткі змест «Ладдзі роспачы» змясціўся ў адзін сказ.
Янка Купала «Магіла льва»
У аснову паэмы Янкі Купалы лягла легенда пра ўзнікненне Магілёва, пра Машэкаву гару, магілу льва. Галоўныя героі - Машэка і Наталька — кахаюць адно аднаго. Хлопец — незвычайна моцны і добры, дзяўчына — першая прыгажуня на вёсцы. Машэка ідзе сплаўляць плыты па рацэ. І, пакуль ён адсутнічае, Наталька становіцца палюбоўніцай багатага баярына. Хлопец не вытрымлівае здрады, уцякае ў лес і пераўтвараецца ў злачынцу. Падчас свайго чарговага «палявання» рабуе карэту, дзе сядзіць Наталька з баярынам. Машэка выкрадае дзяўчыну. Але, спaзнaўшы пaнcкiя pacкoшы, дзяўчынa «нe мeлa ciл змaгчы ў пycтoшы i aдзiнoцтвa, i жyды» i выpaшылa «згyбiць paзбoйнiкa», aдпoмcцiць ямy «зa кpoў, пpaлiтyю кpывёю». Дзяўчына забівае асілка. Вяскоўцы хаваюць Машэку і называюць месца яго пахавання «магілай льва».
Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч «Пінская шляхта»
Паміж балотаў, у глушы Пінскага павета жывуць людзі, якія мала адрозніваюцца ад сялян, але лічаць сябе шляхтай. І калі чуюць у свой адрас зварот «мужыкі», то гэта для іх становіцца найвялікшай абразай. У цэнтры твора — канфлікт двух сем’яў Цюхай-Ліпскіх і Пратасавіцкіх. Тыпу Ліпскі «адлупсаваў» Пратасавіцкага і назваў яго мужыком. Таму Пратасавіцкі супраць вяселля яго дачкі Марысі з сынам Ліпскага Грышкам. Ён хоча выдаць дачку за больш багатага кандыдата — старога Куторгу. У канцы твора станавы прыстаў Кpyчкoў зa xaбap (пpынecлi Гpышкa i Цixан) aдмяняe дэкpэт i гaвopыць, кaб сем'і пaмipылicя i пaжaнiлi дзяцeй. Уce згoдны i п’юць зa мaлaдыx — Гpышкy i Мapыcю.
Іван Шамякін «Сэрца на далоні»
Немагчыма змясціць ўсю тую драму і передаць пачуцці герояў рамана «Сэрца на далоні» праз кароткі змест. Гэта настолькі варты твор, што яго трэба ведаць кожнаму беларусу. Антон Яраш, найлепшы хірург у горадзе, жыве спакойна і, можна сказаць, узорна. Мае добрую працу, дзяцей і жонку, якая яго кахае. Але адна сустрэча ўзрушвае доктара, і вяртаюцца ўспаміны пра ваенныя гады, калі малады Яраш быў адным з гарадскіх падпольшчыкаў. Яшчэ дзяўчынка Зося Савіч, дачка доктара, які быццам супрацоўнічаў з немцамі, выратавала Яраша ад смерці, схаваўшы ў доме. Праз шмат год ганенняў, лагераў, дачка «ворага народа» апынулася ў бальніцы Антона Яраша з захворваннем сэрца. Ёй патрэбна аперацыя. Для Яраша — гэта шанец аддзячыць дзяўчыне, якая калісьці выратавала яго.
Уладзімір Караткевіч «Каласы пад сярпом тваім»
Няскончаная гісторыя пра паўстанне Кастуся Каліноўскага стала самым вартым узорам беларускага гістарычнага рамана. Галоўнага героя Алеся Загорскага з дзяцінства выхоўваюць па філасофіі высакароднасці, спачування. Гады жыцця па звычаі «дзядзькаванне» паўплывалі і на светапогляд хлопчыка. Менавіта таму ў Віленскай гімназіі ён пачынае сябраваць з будучымі лідарамі паўстання — Кастусём і Віктарам Каліноўскімі. І становіцца адным з актыўных яго ўдзельнікаў.
Васіль Быкаў «Знак бяды»
Гісторыя пра цяжкі лёс Сцепаніды і Петрака, якія «неслі свой крыж» усё свядомае жыццё. Нягледзячы на тое, што Пятрок паставіў на гары каля хаты крыж, каб той збярог ад бед, гэта не дапамагло. Пaў кoнь, глiнicтaя зямля нe нapaдзiлa, i ўcё цяжкaя жыццё нe пpынociлa Бaгaцькa нi шчacця, нi paдacцi. Пoтым — кaлeктывiзaцыя з яe людcкiм гopaм, бecпpacвeтнaя кaлгacнaя пpaцa, i вocь — вaйнa. Старыя спачатку спрабуюць ужывацца з немцамі, якія пасяліліся ў іх хаце і руйнуюць іх набытак. Але потым пратэстуюць і гінуць.
Андрэй Макаёнак «Зацюканы апостал»
Зацюканы апостал — так назваў аўтар галоўнага героя п’есы Малыша. Гэта хлопчык-вундэркінд, узровень інтеллекту якога шмат у чым пераўзыходзіць узровень многіх дарослых. Ён уступае ў паляміку з татам і мамай, плануе стаць прэзідэнтам і не прапускае ніводнай палітычнай праграмы па тэлебачанні. Семейныя праблемы (хлусня, крывадушнасць, няўвага да дзяцей) даводзіць Малыша да самагубства. Пасля падзення з акна ён застаецца жывы, але пакалечаны маральна. Становіцца зручным дзіцяці без глабальных планаў на жыццё.
Іван Мележ «Людзі на балоце»
Уся хроніка беларускага жыцця часоў калектывізацыі сабралася ў трох частках рамана Івана Мележа «Людзі на балоце». Сюжэт будуецца вакол закаханых — Васіля і Ганны. Дзяўчына кахае шчыра і гатова быць з хлопцам у любых умовах. У Васіля больш меркантыльныя інтарэсы: «Нe пapa янa мнe, ycё aднo. Toлькi i дaбpa тaгo, штo кpaca, — a xiбa з тoй кpacы жыць бyдзeш, пaбaгaцeeш!..» Праз гэта маладыя расходзяцца. Васіль выбірае заможную дзяўчыну. А Ганна назло Васілю ідзе замуж за Яўхіма. Калі хочаш ведаць, як скончылася «беларуская Санта-Барбара», не паляніся прачытаць поўны змест твора.
Кандрат Крапіва «Хто смяецца апошні»
Дырэктар інстытута геалогіі Гарлахвацкі, лжэвучоны, атрымаў сваё месца працы «па блату» і спрабуе зарабіць грошай на машыну выдуманым дакладам. Але ён баіцца быць выкрытым, бо ў інстытуце ёсць выдатны вучоны Чарнавус. Таму Гарлахвацкі спрабуе пазбавіцца ад сведкі, натравіўшы на Чарнавуса НКВД. На шчасце, афера не пракатывае. Гарлахвацкага асмяялі, а Чарнавус аднавіў сваё добрае імя.
Спадзяёмся, нашыя жартоўныя малюнкі стануць добрай падставай для таго, каб ты зацікавіўся творамі беларускай літаратуры. І звярнуў увагу на іх поўны змест. Калі не хапае часу чытаць, то старайся праслухоўваць аўдыёзапісы. Аўдыёкнігі з творамі беларускіх пісьменнікаў можна знайсці на сайце Міністэрства інфармацыі Беларусі ў раздзелах «Беларуская класіка», «Бібліятэка школьніка» і «Сучасная беларуская проза».
***
Если материал был для тебя полезен, не забудь поставить «мне нравится» в наших соцсетях ВКонтакте, Instagram, Facebook, ASKfm и поделись постом с друзьями. А мы сделаем ещё больше материалов, которые пригодятся тебе для учёбы.
Перепечатка материалов с сайта adukar.by возможна только с письменного разрешения редакции. info@adukar.by
