Моваведы ніяк не прыйдуць да высновы, колькі моў існуе ва ўсім свеце: некаторыя сцвярджаюць, што 3000, нехта — каля 6000. Справа ў тым, што адзінага падыходу ў класіфікацыі моў няма. Існуе яшчэ мноства непісьменных народаў, чые гаворкі матэрыяльна не зафіксаваныя, таму незразумела, лічыць іх асобнымі мовамі ці не. А вось адказаць на пытанне, колькі афіцыйных моў на планеце, прасцей: іх налічваецца 95. І беларуская, і руская мовы, якія ў Беларусі лічацца афіцыйнымі, займаюць пачэсныя месцы ў гэтым шэрагу.
Складана ўявіць сабе сучаснага паспяховага чалавека, які не валодае як мінімум адной замежнай мовай. І гэта цалкам натуральна. Спакон вякоў багаж з пяці і больш замежных моў адукаваныя людзі лічылі неад’емным. Тагачасны лад жыцця вымагаў гэтага. Сёння сітуацыя не змянілася. Ведаць шмат моў — мець шмат магчымасцяў: знаёміцца з мастацкай і навуковай літаратурай іншых краін, падарожнічаць, ездзіць на стажыроўкі ці на працу ў іншыя краіны. Ніхто не будзе аспрэчваць карысць вывучэння замежных моў. Але ці ўсе задумваюцца пра тое, каб дасканала ведаць сваю родную мову?
Звычайна перад паездкай у замежную дзяржаву мы вучым яе афіцыйную мову. Той факт, што пэўная мова прызнана ў краіне афіцыйнай сведчыць, што ва ўсіх сферах грамадскага жыцця — ад дзяржаўных устаноў да абслугоўвання ў краме — выкарыстоўваецца менавіта гэта мова. Аднак якую мову чалавек лічыць сваёй роднай, застаецца справай асабістай.
Больш за палову жыхароў нашай краіны лічаць менавіта беларускую мову роднай, але ў паўсядзённасці па розных прычынах аддаюць перавагу рускай. Па дадзеных Міністэрства адукацыі нашай краіны, у 2019 годзе ЦТ па рускай мове здавала 62 900 абітурыентаў, па беларускай — 22 000. Лічба кажа сама за сябе. Нашая апытанка ў сеціве паказала, што пераважная большасць рэспандэнтаў (каля 66%) жадае навучацца ў вну на рускай мове і толькі каля 14% — на беларускай. Па дадзеным перапісу насельніцтва ў 2009 годзе з усяго насельніцтва Беларусі (9 503 807 жыхароў) 53% (5 058 402) лічаць беларускую мову роднай. Але толькі 23% (2 227 175) апытаных размаўляюць на ёй паўсядзённа. Цікава будзе параўнаць з дадзенымі перапісу 2019 года, якія павінны з’явіцца зусім хутка.
І гэта не справа густу альбо моды на мову, а вынік гістарычных перыпетый. Рэформы мовы і адукацыі пакрысе адсоўвалі беларускую мову на другі-трэці план. А ў нашых галовах пасяліліся стэрэатыпы, праз якія мы адмаўляемся ад мілагучнай і багатай нацыянальнай мовы. Напрыклад, гучаць часам меркаванні, што беларуская — мова вёскі, сапсаваны варыянт рускай; пабудаваць паспяховую кар’еру можна і без яе, ды і наогул мы вольна абыходзімся ў паўсядзённым жыцці адной рускай. Адсутнасць моўнай практыкі прыводзіць да таго, што з цягам часу надзвычай складана прымусіць сябе вымавіць хоць слоўца, тым больш, калі твае веды падзабыліся.
А калі ты ўсё ж пераадольваеш сябе і пачынаеш размаўляць па-беларуску, пачынаеш адчуваць сябе «белай варонай». Хаця насамрэч усё наадварот: беларускамоўныя людзі сёння — чорныя вароны сярод белых.
Нельга забывацца на тое, што мова не толькі пракарміць можа, але і непаўторнасць падкрэсліць! Толькі захаванне нацыянальнай адметнасці дазваляе не згубіцца ў пярэстым натоўпе народаў свету. Ніводнаму немцу, непальцу або японцу не прыйдзе ў галаву забыцца на сваю мову на карысць моднай i распаўсюджанай англійскай. Чалавек не нараджаецца з генетычна закладзеным валоданнем той ці іншай мовы. Усяму трэба вучыцца, было б толькі жаданне. І калі хапае імпэту яшчэ ў школьныя гады дасканала авалодаць англійскай, то падцягнуць беларускую — набагата прасцей.
Перепечатка материалов с сайта adukar.by возможна только с письменного разрешения редакции. info@adukar.by
